سلام نو - سرویس گردشگری: قلعه رودخان گیلان یکی از مهم‌ترین دژهای تاریخی و نظامی ایران است که در شهرستان فومن و در میان انبوه درختان جنگلی جای گرفته است. این قلعه مستحکم و تسخیرناپذیر در طول تاریخ خود فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته است و اکنون یکی از جاهای دیدنی و مهم فومن محسوب می‌شودکه گردشگران فراوانی را به سوی خود جذب می‌کند.
ایران دارای قلعه‌های فراوانی است. اما اغلب آن‌ها در نواحی خشک واقع شده‌اند. قلعه رودخان از معدود قلعه‌هایی است که در میان جنگل قرار دارد.
دژ رودخان یا قلعه حسامی نام قلعه‌ای تاریخی در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر فومن در استان گیلان است. برخی از کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله عرب‌ها به ایران دانسته‌اند.
این قلعه در ارتفاعی بین ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا واقع شده و در کنار آن رودخانه‌ای با همین نام جاری است.
این دژ با ارزش تاریخی که دارد بنابر ساختار، معماری و ویژگی‌های استراتژیکی و رزمی، در ۳۰ امرداد ۱۳۵۴ خورشیدی، به شماره ۳/۱۵۴۹ در سیاههٔ یادمان‌های دیرین ایران (فهرست آثار تاریخی و ملی) ماندگار شد.
اسم قلعه که می‌آید بی‌اختیار آدمی به یاد مکانی ترسناک و اسرارآمیز می‌افتاد. پیرامون قلعه‌ها نیز گاهی داستان‌های عجیب و غریبی گفته می‌شود که شاید این داستان‌ها بی‌ارتباط با ساختار این مکان‌ها و کاربردشان نباشد؛ چون قلعه‌ها دژهای محکم و استواری هستند که برای دفاع در برابر حمله دشمنان ساخته می‌شدند و طراحب آن‌ها به گونه‌ای بود که تسخیرناپذیر باشند. معمولا هم بر فراز کوه‌ها و ارتفاعات بنا شده‌اند. قلعه رودخان فومن نیز یکی از همین قلعه‌ها است که به خاطر داشتن همین ویژگی‌ها، مردم باور به وجود جن و ارواح در قلعه رودخان دارند. اما شاید اگر به سراغ این مکان‌های به‌ظاهر مخوف بروید و از نزدیک با سرگذشت و داستان زندگی آن‌ها آشنا شوید، نظرتان عوض شود.
برخی از کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله عرب‌ها به ایران دانسته‌اند. در دورهٔ سلجوقیان این قلعه تجدید بنا شده و از پایگاه‌های مبارزاتی اسماعیلیان بوده است.
بر روی کتیبه سردر ورودی قلعه که اکنون در موزهٔ گنجینهٔ رشت نگهداری می‌شود، درج شده که این قلعه در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام‌الدین تجدید بنا شده است. امیره حسام الدین دباج فومنی (مظفرالسلطان)، فرمانروای بیه‌پس اولین قدرت منطقه‌ای بود که از اطاعت از صفویان سرپیچی کرد، و قلعه رود خان را بازسازی کرد تا از آنجا به مقاومت بپردازد ولی موفقیتی به دست نیاورد و به دربند گریخت و نهایتاً دستگیر و در تبریز اعدام شد.
برای نخستین بار در سال ۱۸۳۰ میلادی الکساندر شودزکو «خچکو» محقق لهستانی‌الاصل هنگام تحقیق در گیلان متوجه این قلعه شد و در یادداشتهای خود موقعیت این بنا را ثبت کرده است. وی درباره قلعه رودخان می‌نویسد: «دژی است بر بالای کوهی در قسمت علیای رودخانه‌ای به همین نام، بام آن سنگی است و طرفین ورودی دارای دو برج دفاعی مستحکم است و بر روی کتیبه سر در ورودی آن حک شده است که این قلعه برای نخستین بار در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هـ . ق. برای سلطان حسام‌الدین امیر دباج بن امیر علاءالدین اسحقی تجدید بنا شد».
وجه تسمیهدر نزدیکی قلعه رودخان و در سمت راست آن رودخانه‌ای به نام رخون جریان دارد به همین دلیل به این قلعه رودخان گفته می‌شود. مردمان محلی این منطقه به آن قله رخون و به‌طور رسمی قلعه رودخون می‌گویند. البته ناگفته نماند در گذشته قلعه رودخان با نام دژ رودگان یا روگان شناخته می‌شده؛ یعنی «دژی در کنار رود» و به مروز زمان به رودخان تغییر پیدا کرده است.
همچنین از آن جایی که این قله روی پهنه بین دو قله با ارتفاعات مختلف بنا شده، تعداد زیادی پله در داخل قلعه برای دسترسی به قسمت‌های مختلف آن ساخته شده است که باعث شده این مکان به‌عنوان قلعه هزار پله نیز شناخته می‌شود. حسامی، سکسار، سگسار و سگسال نیز از دیگر اسامی این قلعه اعجاب‌انگیز است.
قلعه رودخان از دو بخش ارگ (محل زندگی حاکم و حرم‌سرای وی) و قورخانه (محل فعالیت‌های نظامی و زندگی سربازان) تشکیل شده است. ارگ در قسمت غربی این بنا در دو طبقه واقع شده و جنس آن از آجر است. قراول‌خانه‌ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد بر اطراف مسلط است. چشمه‌ای نیز میان قلعه و گودترین محل آن وجود دارد.
بخش شرقی قلعه شامل دوازده ورودی، زندان، در اضطراری، حمام و آبریزگاه است. بخش غربی دوازده ورودی دارد، چشمه، حوض، آب‌انبار، سردخانه، حمام، آبریزگاه شاه‌نشین و چند واحد مسکونی که با برج و بارو محصور شده‌اند، دیگر بناهای این بخش را تشکیل می‌دهند. ۴۰ برج دیده‌بانی دور تا دور قلعه را احاطه کرده که اتاق‌های هشت ضلعی آن با طاق‌های گنبدی پوشانده شده است. دور تا دور دیوارها و برج‌ها روزنه‌هایی شیب‌دار دیده می‌شود که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی تعبیه شده‌اند. از وجوه جالب توجه در معماری قلعه رودخان، کاربرد طاق‌های جناغی و انواع مختلف آن و نیز طرح‌های آجرکاری و سنگ چینی است که نشان از دقت نظر سازندگان آن دارد.
لازم است ذکر شود که در طول تاریخ قلعه، هیچ‌گاه دشمنی به آن نفوذ نکرده و نتوانسته آن را فتح کند.
قلعه رودخان در بهار: در این فصل سرسبزی و طراوات جنگل، آوای رودخانه، هوای مطبوع و دلپذیر؛ موسیقی زیبایی از طبیعت را در این مکان می‌نوازد و آدمی را به سوی خود فرا می‌خواند. بهار بهترین زمان برای سفر به قلعه رودخان شگفت‌انگیز است.
قلعه رودخان در تابستان: این قلعه در تابستان پذیرای گردشگران زیادی است که برای رهایی از گرمای تابستان به دل جنگل فومن می‌زنند و راه رسیدن به قلعه را در پیش می‌گیرند تا به اعماق تاریخ سفر کنند؛ هرچند که گرمای هوا به همراه رطوبت جنگل در این فصل ممکن است کمی آزاردهنده باشد.
قلعه رودخان در پاییز: رودخان در پاییز جلوه و زیبایی مسحوره کننده‌ای دارد. رنگارنگی طبیعت و جنگل، منظره‌ای زیبا را به این قلعه بخشیده است و سحرانگیزی آن را دوچندان می‌کند.
قلعه رودخان در زمستان: در فصل زمستان این قلعه دلنوازی خاص خود را دارد. پوشیده بودن این مکان در دانه‌های سپید و مروارید مانند برف آن را بسیار تماشایی کرده و گویی لباسی سپید یکدستی بر تن کرده و به خواب زمستانی فرو رفته است.
اما لازم است توجه کنید در فصل‌های سرد سال با توجه به منطقه‌ای که قلعه رودخان در آن قرار دارد و بارش برف و باران زیاد، رفتن به این قلعه به نسبت دیگر فصل‌های سال دشوارتر است و ممکن است هر کسی از عهده آن بر نیاید. پس زمان سفرتان را به این قلعه جادویی که از زیباترین نقاط گیلان است، به ترتیب فصل‌های بهار، پاییز و تابستان انتخاب کنید.
این قلعه کوهستانی در فاصله ی ۲۳ کیلومتری جنوب غربی شهر فومن، در بخش مرکزی و دهستان گوراب پس قرار دارد. این بنا در ۴۹ درجه و ۱۴ دقیقه و ۱۹ ثانیه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۰۳ دقیقه و ۵۱ ثانیه عرض شمالی واقع شده است.
نحوۀ دسترسی به قلعه از طریق شهر فومن و پس از گذشتن از روستاهای «گشت، کرد محله، گشت رودخان، سیاه کش، گوراب پس، ملسکام، سعیدآباد (سید آباد)» و رسیدن به روستای قلعه رودخان است که پس از عبور از حیدرآلات و طی سه کیلومتر جاده خاکی به روستای قلعه دنه (قلعه دهنه) رسیده، سپس وارد اراضی پارک جنگلی قلعه رودخان شده و بایستی مسیر یک و نیم کیلومتری صعود تا محل قلعه را از طریق پله‌های احداث شده طی نمود.
فاصله مستقیم قلعه تا شهر ماکلوان ۲۵ کیلومتر، تا ماسوله ۴۵ کیلومتر و تا شفت ۲۰ کیلومتر است. اما از مسیر اصلی و آسفالته مسافت قلعه تا فومن ۲۵ کیلومتر، تا ماکلوان تقریباً ۳۵ کیلومتر و تا ماسوله ۶۰ کیلومتر است.